Tác phẩm Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng) là một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt của Chủ tịch Hồ Chí Minh, được sáng tác năm 1948 trong hoàn cảnh khó khăn của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Bài thơ thể hiện tâm hồn thanh khiết, lòng yêu thiên nhiên và tinh thần lạc quan của người cách mạng dù trong hoàn cảnh gian khổ.
Thông tin tác giả Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng)
Tác giả của Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng) là Hồ Chí Minh (1890 – 1969), ông là nhà yêu nước, nhà cách mạng vĩ đại của dân tộc Việt Nam, được UNESCO công nhận là Anh hùng giải phóng dân tộc Việt Nam, nhà văn hóa lớn.
- Tên khai sinh: Nguyễn Sinh Cung, lúc trưởng thành có tên là Nguyễn Tất Thành
- Quê quán: làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An
- Gia đình: nhà Nho nghèo có tinh thần yêu nước
- Năm 1911: ra đi tìm đường cứu nước; hoạt động cách mạng ở nhiều nước
- Ngày 3-2-1930: thành lập Đảng cộng sản Việt Nam
- Năm 1941: trở về nước, lãnh đạo phong trào cách mạng trong nước
- Ngày 2-9-1945: đọc bản tuyên ngôn độc lập, giữ chức vụ Chủ tịch nước
Thông tin tác phẩm Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng)
Tác phẩm Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng) là một bài thơ nghệ thuật tiêu biểu trong di sản văn học của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển và hiện đại.
Thể loại
Tác phẩm Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng) thuộc thể loại thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
Xuất xứ/Hoàn cảnh ra đời
Tác phẩm được trích trong Thơ Hồ Chủ tịch, NXB Văn học, Hà Nội, 1967. Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng) được sáng tác năm 1948, trong hoàn cảnh gian khổ, khó khăn của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp tại chiến khu Việt Bắc.
Phương thức biểu đạt
Phương thức biểu đạt của tác phẩm Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng): biểu cảm và miêu tả.
Bố cục
Bài thơ có bố cục rõ ràng với hai phần chính:
- Phần 1 (2 câu đầu): Khung cảnh trăng rằm tháng giêng trên sông Việt Bắc
- Phần 2 (2 câu cuối): Hình ảnh con người hiện lên dưới ánh trăng đêm rằm
Giá trị nội dung
Tác phẩm Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng) miêu tả cảnh trăng sáng ở chiến khu Việt Bắc trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng của Bác Hồ.
Giá trị nghệ thuật
Tác phẩm Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng) sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt và biện pháp tu từ điệp từ. Hình ảnh thơ mang màu sắc cổ điển mà vẫn bình dị, tự nhiên, kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển với yếu tố hiện đại.
Phân tích nội dung Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng)
Tác phẩm Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng) được phân tích chi tiết qua hai phần chính, thể hiện sự giao thoa tinh tế giữa thiên nhiên và tâm hồn con người.
Khung cảnh trăng rằm tháng giêng trên sông Việt Bắc
Thời gian trong bài thơ vận động từ buổi tối đến đêm khuya, thể hiện tâm trạng nhân vật trữ tình hòa nhịp cùng “hành trình” vận động của tự nhiên. Không gian vận động từ không gian chỉ có sự hiện diện của thiên nhiên đến khi hòa điệu giữa thiên nhiên và con người.
Tác giả tinh tế “nắm bắt” vẻ đẹp của vầng trăng trong đêm rằm tháng Giêng với sức sống viên mãn, vẻ đẹp rực rỡ trong nội tại. Sông xuân, nước xuân, trời xuân mở rộng không gian từ cận cảnh đến viễn cảnh.
Từ ngữ chắt lọc, biện pháp tu từ điệp ngữ tạo ấn tượng về sự vận động, sức sống tràn đầy, tâm hồn khoáng đạt. Thể hiện sự vận động về thời gian và không gian tạo ấn tượng về sức sống mùa xuân bao trùm vũ trụ.
Hình ảnh con người hiện lên dưới ánh trăng đêm rằm
Công việc của nhân vật là “đàm quân sự” – bàn việc quân nghĩa là bàn việc kháng chiến, bàn việc sinh tử của dân tộc. Hình ảnh “trăng ngân đầy thuyền” gợi sức lan tỏa của ánh trăng trong đêm rằm và thể hiện ý nguyện, mong muốn vươn tới thành công trong sự nghiệp cách mạng.
Hai câu thơ cuối cho thấy phong thái ung dung, lạc quan, luôn tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng và tâm hồn giao cảm, hòa hợp với thiên nhiên của Bác Hồ. Nhà thơ chủ động nắm bắt những biến chuyển của đời sống tạo vật, từ thiên nhiên đến con người.
Dấu ấn phong cách cổ điển
Phong cách cổ điển thể hiện qua hình ảnh có tính chất ước lệ như vầng trăng, mùa xuân, sông nước, khói sóng. Những hình ảnh có thể quan niệm là điển cố như yên ba, thâm xứ.
Bút pháp đồng nhất hình ảnh con người và vũ trụ, nghệ thuật chấm phá, đặc tả tạo nên nét độc đáo trong tác phẩm Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng).
Tác phẩm Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng) là bài thơ tiêu biểu thể hiện tài năng và tâm hồn của Bác Hồ. Tác phẩm giúp học sinh hiểu sâu về tinh thần yêu nước, lòng yêu thiên nhiên của người cách mạng.