Hai đứa trẻ là tác phẩm truyện ngắn nổi tiếng của nhà văn Thạch Lam, miêu tả cuộc sống nghèo khổ của những con người ở phố huyện qua góc nhìn của hai đứa trẻ Liên và An. Tác phẩm thể hiện tài năng độc đáo của Thạch Lam trong việc kết hợp chất hiện thực với lãng mạn, tự sự với trữ tình.
Thông tin tác giả Hai đứa trẻ
Tác giả của Hai đứa trẻ là Thạch Lam (tên khai sinh Nguyễn Tường Vinh), ông là cây bút truyện ngắn tài hoa trong nền văn học Việt Nam hiện đại.
- Tên khai sinh: Nguyễn Tường Vinh (sau đổi thành Nguyễn Tường Lân)
- Sinh ra và học tập tại Hà Nội, từ nhỏ cùng chị gái sống ở quê ngoại
- Con người có tâm hồn nhạy cảm, đôn hậu, giàu lòng trắc ẩn với người dân nghèo thành thị
- Các tác phẩm chính:
- Tập truyện ngắn: Gió đầu mùa (1937), Nắng trong vườn (1938), Sợi tóc (1942)
- Tiểu thuyết: Ngày mới (1939)
- Tập tiểu luận: Theo dòng (1941)
- Tùy bút: Hà Nội ba sáu phố phường (1943)
Thông tin tác phẩm Hai đứa trẻ
Hai đứa trẻ là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách truyện ngắn tài hoa, độc đáo của Thạch Lam với sự hòa quyện giữa chất hiện thực và lãng mạn.
Thể loại
Truyện ngắn trữ tình
Xuất xứ/Hoàn cảnh ra đời
Tác phẩm có lẽ được gợi lên từ những câu chuyện cảnh đời nơi phố huyện Cẩm Giàng, Hải Dương – quê ngoại nhà văn với những kỷ niệm tuổi thơ.
Bố cục
Tác phẩm Hai đứa trẻ được chia thành ba phần rõ rệt:
- Phần 1: Cảnh phố huyện lúc chiều xuống (từ đầu đến “cười khanh khách”)
- Phần 2: Cảnh phố huyện về đêm (tiếp đến “cảm giác mơ hồ không hiểu nổi”)
- Phần 3: Cảnh chuyền tàu đêm đi qua phố huyện (phần còn lại)
Giá trị nội dung
Thạch Lam đã thể hiện một cách nhẹ nhàng mà thấm thía niềm xót thương với những cuộc sống cơ cực quẩn quanh, tăm tối ở phố huyện nghèo những ngày trước Cách mạng. Đồng thời ông cũng biểu lộ sự trân trọng ước vọng đổi đời mơ hồ trong họ.
Giá trị nghệ thuật
Sự tinh tế của tác giả khi ông tả tâm trạng và quang cảnh phố huyện qua cách tạo dựng không khí kể chuyện đặc trung của Thạch Lam. Nghệ thuật miêu tả nội tâm chân thực, tinh tế với sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa tả cảnh và diễn tả tâm trạng.
Phân tích nội dung Hai đứa trẻ
Tác phẩm Hai đứa trẻ kể về hai đứa trẻ Liên và An từ Hà Nội phải về sống tại phố huyện nghèo khổ, đơn điệu do gia đình sa sút.
Tóm tắt nội dung
Hai đứa trẻ là câu truyện về hai đứa trẻ Liên và An đã từng có cuộc sống đầy đủ vui vẻ ở Hà Nội. Do gia đình sa sút, hai đứa trẻ phải về sống nơi phố huyện – một cuộc sống nghèo khổ, đơn điệu.
Trong một buổi chiều tà, nhìn thấy những đứa trẻ con đi nhặt nhạnh những đồ thừa, Liên cảm thấy lòng man mác buồn. Xung quanh chị em Liên là cuộc sống tàn lụi của chị Tí, bác Siêu, bác Sẩm.
Thế nhưng chừng ấy người sống trong bóng tối vẫn hy vọng cái gì đó tươi sáng hơn. Mong ước ấy được thể hiện qua việc chờ chuyến tàu đêm chạy qua phố huyện.
Bức tranh phố huyện tăm tối và tâm trạng của Liên
Cảnh ngày tàn: Âm thanh tiếng trống thu nhỏ dần, tiếng ếch nhái, tiếng muỗi vo ve gợi nỗi buồn thấm thía. Màu sắc chân trời đỏ rực như lửa cháy, những áng mây ánh hồng như hòn than sắp tàn tạo cảm giác tàn lụi.
Cảnh chợ tàn: Chợ huyện đầy rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía. Những đứa trẻ nghèo nhặt rác, chúng nhặt nhạn thanh nứa, thanh tre hay bất cứ cái gì có thể dùng được.
Tâm trạng Liên: Tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, xao xuyến một nỗi buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn. Động lòng thương cảm trước cảnh nghèo khổ xung quanh.
Những con người nơi phố huyện
| Nhân vật | Hoàn cảnh | Ý nghĩa |
|---|---|---|
| Mẹ con chị Tí | Ngày ngày mò cua bắt ốc, đem đến lại lầm lũi dọn hàng nước với khách hàng toàn là những người dưới đáy xã hội | Đang cầm cự trong sự sống |
| Bác Siêu | Gánh phở khấm khá hơn nhưng đứng trước nguy cơ thất nghiệp vì ở vùng quê này phở là thứ xa xỉ | Sự bất an trong cuộc sống |
| Vợ chồng bác Sẩm | Sống trong cảnh màn trời chiếu đất, trông chờ vào của bố thí | Sự trông chờ trong vô vọng |
| Bà cụ Thi | Nhân vật điển hình cho số phận tàn tạ | Biểu tượng của cái đêm đen xã hội |
Tâm trạng của Liên trong đêm tối và trước những ngọn đèn
Khung cảnh đêm tối: Bóng tối bao la phủ trùm tất cả, cả phố huyện chìm trong bóng tối. Ánh sáng nhỏ bé yếu ớt chỉ là quầng, là khe, là vệt, là chấm và cuối cùng chỉ là hột sáng thưa thớt.
Ý nghĩa ngọn đèn: Có sự đối lập giữa ánh sáng và bóng tối, hình ảnh ngọn đèn leo lét là biểu tượng cho kiếp sống nhỏ nhoi lay lắt của những người cùng khổ. Ngọn đèn tuy yếu ớt nhưng vẫn là niềm lạc quan sống.
Tâm trạng Liên: Đêm tối quen lắm, chẳng đáng sợ. Rồi Liên hoài tưởng về quá khứ tươi đẹp ở Hà Nội, nơi có một vùng sáng rực và lấp lánh.
Tâm trạng đón đợi tàu và ý nghĩa
Tâm trạng chờ đợi: Cậu bé An dù buồn ngủ vẫn đặn chị tàu đến nhớ đánh thức em. Còn Liên ngồi yên không động đậy ngắm nhìn sao trời.
Tâm trạng đón tàu: Nhìn thấy ánh đèn từ xa nghe tiếng còi, Liên vội vã gọi em dậy để nhìn đoàn xe vụt qua. Sau đó ngẩn ngơ nuối tiếc khi tàu đi qua.
Ý nghĩa việc đợi tàu: Đợi tàu là nếp sống, nhu cầu không thể thiếu của chị em Liên. Đợi tàu để được cháy lên khao khát đổi đời, thể hiện thái độ vừa cảm thương vừa nâng niu khát vọng vươn ra ánh sáng của những con người nhỏ bé.
Đặc điểm nghệ thuật
- Cốt truyện đơn giản như không có truyện
- Miêu tả nội tâm chân thực, tinh tế
- Chất liệu hiện thực hòa quyện cùng lãng mạn
- Yếu tố tự sự đan cài với trữ tình
- Sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa tả cảnh và diễn tả tâm trạng
Hai đứa trẻ là tác phẩm giúp học sinh hiểu sâu về nghệ thuật truyện ngắn trữ tình và lòng nhân ái với những người nghèo khổ.