Tác phẩm Thu hứng của Đỗ Phủ là một kiệt tác thơ ca Trung Hoa cổ điển, được viết theo thể thất ngôn bát cú. Bài thơ không chỉ là bức tranh mùa thu hiu hắt ở vùng núi rừng Quỳ Châu mà còn là nỗi lòng da diết của nhà thơ trong cảnh loạn li, thể hiện tình yêu quê hương, đất nước sâu sắc.
Thông tin tác giả Thu hứng
Tác giả của tác phẩm Thu hứng là Đỗ Phủ (712 – 770), một trong những nhà thơ vĩ đại nhất của Trung Quốc.
- Tên thật: Đỗ Phủ, tự Tử Mĩ, hiệu Thiếu Lăng
- Thời kỳ: Nhà thơ nổi tiếng thời nhà Đường
- Cuộc đời: Làm quan trong thời gian ngắn, sống trong cảnh đau khổ, bệnh tật
- Sự kiện quan trọng: Năm 755, tướng An Lộc Sơn nổi dậy, ông cáo quan về quê ở tây Nam
- Vị thế: Cùng với Lý Bạch là hai nhà thơ có ảnh hưởng nhất lịch sử Trung Quốc, được gọi là “Thi thánh”
Các tác phẩm tiêu biểu:
- Tập thơ Ngao du nam bắc (731 – 745)
- Tập thơ Trường An khốn đốn (746 – 755)
- Tập thơ Lưu vong làm quan (756 – 759)
- Tập thơ Phiêu bạc tây nam (760 – 770)
Thông tin tác phẩm Thu hứng
Tác phẩm Thu hứng là bài thơ đầu tiên trong chùm “Thu hứng” gồm 8 bài thơ, thể hiện tâm sự sâu lắng của nhà thơ về quê hương, đất nước.
Thể loại
Thơ thất ngôn bát cú
Xuất xứ/Hoàn cảnh ra đời
Bài thơ được sáng tác năm 766, khi nhà thơ đang ở Quỳ Châu. Tác phẩm Thu hứng ra đời trong bối cảnh đất nước loạn lạc, tác giả phải sống cuộc đời lưu lạc.
Phương thức biểu đạt
Phương thức biểu đạt của tác phẩm Thu hứng: Biểu cảm kết hợp với miêu tả, tạo nên sự hòa quyện giữa tình và cảnh.
Bố cục
Tác phẩm Thu hứng gồm 2 phần chính:
- Phần 1 (4 câu đầu): Bức tranh vào mùa thu
- Phần 2 (4 câu còn lại): Tình cảm qua khung cảnh mùa thu
Giá trị nội dung
Tác phẩm Thu hứng vẽ nên bức tranh mùa thu hiu hắt, mang đặc trưng của núi rừng, sông nước Quỳ Châu. Bài thơ còn là bức tranh tâm trạng buồn lo của nhà thơ trong cảnh loạn li.
Tác phẩm thể hiện nỗi lo cho đất nước, nỗi buồn nhớ quê hương và nỗi ngậm ngùi, xót xa cho thân phận mình.
Giá trị nghệ thuật
Giá trị nghệ thuật của tác phẩm Thu hứng:
- Tứ thơ trầm lắng, u uất
- Lời thơ buồn, thấm đẫm tâm trạng, câu chữ tinh luyện
- Bút pháp đối lập, tả cảnh ngụ tình
- Ngôn ngữ ước lệ nhiều tầng ý nghĩa
Phân tích nội dung Thu hứng
Tác phẩm Thu hứng được phân tích chi tiết qua từng phần, giúp hiểu rõ nghệ thuật tả cảnh ngụ tình của Đỗ Phủ.
Bốn câu thơ đầu: Cảnh thu
Hai câu đề:
Hình ảnh thơ cổ điển miêu tả mùa thu ở Trung Quốc:
- Ngọc lộ: Miêu tả hạt sương móc trắng xóa, dầy đặc làm tiêu điều, hoang vu cả một rừng phong
- Phong thụ lâm: Hình ảnh được dùng để miêu tả mùa thu
- Vu sơn Vu giáp: Tên những địa danh nổi tiếng ở vùng Quỳ Châu, khí trời âm u, mù mịt
- Khí tiêu sâm: Hơi thu hiu hắt, ảm đạm
Hai câu thực:
Hướng nhìn của bức tranh di chuyển từ vùng rừng núi xuống lòng sông và bao quát theo chiều rộng. Hình ảnh đối lập, phóng đại tạo không gian đa chiều:
| Chiều không gian | Mô tả |
|---|---|
| Chiều cao | Sóng vọt lên lưng trời, mây sa sầm xuống mặt đất |
| Chiều sâu | Sâu thẳm |
| Chiều xa | Cửa ải |
Bốn câu còn lại: Tình thu
Hai câu luận:
Hình ảnh ẩn dụ, tượng trưng trong tác phẩm Thu hứng:
- Hoa cúc: Hình ảnh ước lệ chỉ mùa thu, khóm cúc đã hai lần nở hoa thể hiện tâm sự buồn
- Cô phàm: Phương tiện đưa tác giả trở về “cố viên”, gợi thân phận lẻ loi, cô đơn
Cách sử dụng từ ngữ độc đáo, hàm súc, cô đọng:
- Lưỡng khai: Nỗi buồn lưu cữu từ quá khứ đến hiện tại
- Nhất hệ: Dây buộc thuyền cũng là sợi dây buộc mối tình nhà
- Cố viên tâm: Tấm lòng hướng về quê cũ
Hai câu kết:
Hình ảnh và âm thanh trong tác phẩm Thu hứng:
- Mọi người nhộn nhịp may áo rét, giặt áo rét chuẩn bị cho mùa đông
- Tiếng chày đập vải – âm thanh báo hiệu mùa đông đến
- Âm thanh của tiếng lòng, diễn tả sự thổn thức, mong ngóng ngày trở về quê
Tác phẩm Thu hứng là kiệt tác thể hiện tài năng tả cảnh ngụ tình của Đỗ Phủ. Bài thơ giúp học sinh hiểu sâu về nghệ thuật thơ ca cổ điển.