Soạn bài Thu Hứng

Về đặc điểm hình thức: Những bài thơ được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt hoặc thể thất ngôn bát cú Đường luật (đề – thực – luận – kết). Hai thể thơ đều có quy luật vô cùng nghiêm khắc về luật, niêm và vần (theo bằng trắc) và có bố cục rõ ràng.

Về nội dung: Một bài thơ bát cú giống như bức tranh. Trong cái khung nhất định 8 câu 56 chữ, làm sao vẽ thành một bức tranh hoàn toàn, hình dung được ngoại cảnh của tạo vật hay nội cảnh của tâm giới. Có bốn phần là: Đề, Thực, Luận và Kết.

Theo số câu trong bài, thơ Đường luật chia ra làm hai lối:

• Tứ tuyệt: 4 câu
• Bát cú: 8 câu

Trong hai lối ấy, lối bát cú là lối chính, mà bát cú vần bằng là phổ biến hơn cả.

Qua màu sắc: Màu trắng của sương trời, xanh thẳm của lòng sông, màu bạc của mây. Những gam màu gợi cảm giác lạnh lẽo.

Qua không khí: Không khí u ám, heo hút, u buồn, ảm đạm và thê lương. Không khí núi non rộng lớn, lòng sông sâu thăm thẳm, mây mù tận núi xa.

Qua trạng thái vận động của sự vật: Sự vật được vận động theo trạng thái mạnh mẽ, như nên không gian lại, khiến trời đất đảo lộn.

Phép đối trong cặp câu thơ 3-4: sóng – vọt lên tận trời (thắp – cao), mây – sa sầm xuống mặt đất (cao – thấp). Không gian được mở rộng ra nhiều chiều: chiều cao, chiều sâu, chiều xa.

Cặp câu thơ 5-6: Đối tùng cúc >

Âm thanh tiếng chày đập vải, tiếng dao thước để may áo rét gửi kẻ tha hương làm chạnh lòng tác giả. Khơi lên nỗi ngậm ngùi, xót xa cho thân phận của ông.

Âm thanh ấy gợi không khí buồn thương, nỗi nhớ quê hương của tác giả.

Bài thơ Thu Hứng được xây dựng với kết cấu chặt chẽ và bám sát chủ đề. Trong bài thơ có thể hiện rõ 2 yếu tố là “tình” và “thu”. Tác giả vừa tả cảnh, vừa đậm tình, mối quan hệ không gian, thời gian có sự liên kết chặt chẽ.

Bố cục: Chia thành 4 phần: đề – thực – luận – kết.

Cách gieo vần: vần bằng ở câu 1-2-4-6-8: lâm – sâm – âm – tâm – châm.

Luật bằng – trắc: tiếng thứ 2 thanh bằng thì tiếng thứ 4 thanh trắc, tiếng thứ 6 thanh bằng và dòng tiếp theo ngược lại.

Những hình ảnh và từ ngữ:

• “Rừng phong lác đác, hạt móc sa”: gợi vẻ xơ xác, tiêu điều
• “Vu sơn, Vu giáp”: hẻm Vu hiểm trở, hùng vĩ dựng đứng
• “Khí tiêu sâm”: hơi thu hiu hắt, ảm đạm
• Hình ảnh đối lập: sóng vọt lên – mây sa sầm xuống

Từ đó, gợi ra bức tranh thu rộng lớn nhưng xơ xác, tiêu điều.

Bài thơ không chỉ thể hiện nỗi niềm, thân phận cá nhân của riêng nhà thơ. Bài thơ là tiếng lòng, là lời nói đầy tha thiết về nỗi buồn tủi của những con người xa quê, nhớ quê hương sâu sắc.

Tính khái quát của bài thơ khá cao: từ một cõi lòng, tác giả nâng lên thành số phận con người.

Về tác giả:

• Các nhà thơ Trung Quốc thời Đường gắn với con đường khoa cử công danh, nhà nước phong kiến
• Basho, nhà thơ haiku nổi tiếng của Nhật Bản, là một vị Thiền sư

Về niêm luật:

• Thơ Đường: có nguyên tắc đối âm và đối ý, các câu phải niệm với nhau theo quy luật
• Thơ haiku: buộc phải có quý ngữ, chỉ “gợi” chứ không “tả”

Về ngôn ngữ:

• Thơ Đường: ngôn ngữ khái quát, tinh luyện và chính xác, cô đọng và hàm súc
• Thơ haiku: không dùng nhiều tính từ và trạng từ, mơ hồ và đa nghĩa