Tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao là một trong những truyện ngắn kinh điển của văn học Việt Nam, khắc họa bi kịch của con người bị xã hội đẩy vào con đường tha hóa. Tác phẩm thể hiện tài năng xuất sắc của Nam Cao trong việc xây dựng nhân vật điển hình và phân tích tâm lý nhân vật.
Nội dung Chí Phèo
Ở làng Vũ Đại có thằng Chí Phèo nổi tiếng hay ăn vạ, đi đâm thuê chém mướn cho nhà Bá Kiến. Trước kia hắn bị mẹ bỏ rơi ở cái lò gạch cũ, được dân làng thay nhau nuôi.
Đến năm 18 tuổi, Chí làm thuê cho nhà bá Kiến nhưng vì vợ hắn cứ gọi Chí lên xoa đầu bóp vai nên Bá Kiến ghen bắt Chí phải đi tù. Khi trở về, hắn đã trở thành một con người hoàn toàn khác, cầm dao và vỏ chai đến nhà bá Kiến ăn vạ.
Ông Bá xoa dịu hắn bằng bữa rượu và mấy đồng bạc, Chí ngoan ngoãn đi về và từ đó trở thành một con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Nhưng khi gặp Thị Nở vào một đêm trăng, hắn và Thị đã âu yếm nhau.
Thị cho hắn tình thương khiến hắn muốn trở lại làm người. Nhưng bà cô của Thị một mực không đồng ý cho tình cảm của hai người.
Chẳng còn ai trên đời quan tâm đến mình, Chí đã đến nhà Bá Kiến kêu lên: “Ai cho tao lương thiện?”. Chí giết chết Bá Kiến và kết liễu cuộc đời mình.
Thông tin tác giả Chí Phèo
Tác giả của tác phẩm Chí Phèo là Nam Cao (1917 – 1951), ông sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo ở tỉnh Hà Nam.
- Tên khai sinh: Trần Hữu Tri (hoặc Trần Hữu Trí)
- Quê quán: làng Đại Hoàng, tổng Cao Đà, huyện Nam Sang, phủ Lý Nhân, tỉnh Hà Nam
- Nghề nghiệp trước Cách mạng: dạy trường tư, làm gia sư, viết văn
- Đề tài sáng tác: đời sống cơ cực của người nông dân và bi kịch của tầng lớp tri thức nghèo
- Hoạt động sau Cách mạng: tích cực tham gia báo chí, văn nghệ phục vụ cuộc sống mới
- Hy sinh: trong một chuyến công tác ở vùng địch tạm chiếm thuộc tỉnh Ninh Bình
Thông tin tác phẩm Chí Phèo
Tác phẩm Chí Phèo là một truyện ngắn tiêu biểu của Nam Cao, thể hiện đầy đủ phong cách nghệ thuật đặc trưng của nhà văn. Tác phẩm được hoàn thành năm 1941 và trở thành một dấu mốc quan trọng trong lịch sử văn học Việt Nam.
Thể loại
Truyện ngắn
Xuất xứ/Hoàn cảnh ra đời
Truyện ngắn Chí Phèo được xây dựng dựa trên một số nguyên mẫu tại làng Đại Hoàng. Tác phẩm vốn có tên là “Cái lò gạch cũ”, sau đó được đổi tên thành “Đôi lứa xứng đôi” và cuối cùng là “Chí Phèo” khi in lại trong tập “Luống cày” năm 1945.
Phương thức biểu đạt
Phương thức biểu đạt của tác phẩm Chí Phèo: tự sự với người kể chuyện ngôi thứ ba.
Bố cục
Phần 1: Chí Phèo xuất hiện cùng tiếng chửi (từ đầu đến “cả làng Vũ Đại cũng không ai biết”). Phần 2: Chí Phèo mất hết nhân tính (tiếp theo đến “không bảo người nhà đun nước mau lên”).
Phần 3: Sự thức tỉnh, ý thức về bi kịch của cuộc đời Chí Phèo (phần còn lại).
Giá trị nội dung
Lời tố cáo đanh thép của Nam Cao về xã hội đương thời tàn bạo, thối nát đã đẩy người dân lương thiện vào con đường tha hóa. Đồng thời ca ngợi vẻ đẹp của con người ngay cả khi bị vùi dập mất hết cả nhân hình, nhân tính.
Giá trị nghệ thuật
Nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình bất hủ vừa có tính chung tiêu biểu vừa có những điểm riêng biệt không trộn lẫn. Nam Cao có biệt tài phân tích tâm lí nhân vật khiến nhân vật của ông thật hơn con người thật.
Nghệ thuật trần thuật hết sức linh hoạt phóng túng nhưng nhất quán và chặt chẽ. Ngôn ngữ giàu có đậm hơi thở cuộc sống với giọng văn biến hóa đa dạng.
Phân tích nội dung Chí Phèo
Tác phẩm Chí Phèo được Nam Cao xây dựng qua những nhân vật điển hình và không gian nghệ thuật sống động. Tác giả đã tài tình phân tích tâm lý nhân vật để tạo nên những tính cách phức tạp, chân thật.
Hình ảnh làng Vũ Đại
Làng Vũ Đại là không gian nghệ thuật của tác phẩm, một lát cắt điển hình cho nông thôn Bắc Bộ Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Xã hội làng Vũ Đại là một xã hội có tôn ti, trật tự nghiêm ngặt:
| Vị trí xã hội | Nhân vật | Đặc điểm |
|---|---|---|
| Tầng lớp thống trị | Bá Kiến | Bốn đời làm tổng lý, uy thế ngất trời |
| Cường hào ác bá | Đội Tảo, tư Đạm, bát Tùng | Kết bè kết cánh đối chọi lẫn nhau và đối chọi với Bá Kiến |
| Dân làng | Nông dân Vũ Đại | Thấp cổ bé họng, suốt đời bị đè nén, áp bức |
| Đáy xã hội | Chí Phèo, Năm Thọ, binh Chức | Cùng hơn cả dân làng, sống tăm tối như thú vật |
Hai xung đột cơ bản: xung đột trong nội bộ của bọn cường hào ác bá và xung đột giữa kẻ thống trị với người bị trị. Nam Cao đã dựng nên một làng Vũ Đại sống động, hết sức ngột ngạt, đen tối.
Nhân vật Bá Kiến
Bá Kiến là nhân vật tiêu biểu cho bộ mặt của giai cấp thống trị ở làng Vũ Đại. Các chi tiết về ngoại hình: giọng nói rất sang, cái cười hơn người, lối nói ngọt nhạt.
Nam Cao sử dụng nghệ thuật độc thoại nội tâm để phơi bày bản chất ghen tuông của Bá Kiến. Từ ngôn ngữ, giọng nói, tiếng cười đều biểu hiện sự khôn ngoan, lọc lõi hơn người.
Bá Kiến vừa là nguyên nhân trực tiếp vừa là nguyên nhân sâu xa dẫn Chí đến những bi kịch đau đớn nhất. Nhân vật này có ý nghĩa điển hình cho giai cấp địa chủ phong kiến.
Nhân vật Chí Phèo
Nguồn gốc, lai lịch:
- Không cha, không mẹ, không họ hàng
- Tuổi thơ bơ vơ đi ở hết nhà này đến nhà nọ
- Tuổi hai mươi khỏe mạnh, làm canh điền cho nhà lí Kiến
- Bản chất lương thiện: mơ ước có một gia đình nho nhỏ, có lòng tự trọng
Quá trình tha hóa:
Bá Kiến đẩy Chí vào tù, tám năm trong tù đã nhào nặn Chí biến thành một con người hoàn toàn khác. Ra tù, Chí thay đổi cả nhân hình lẫn nhân tính: đầu trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, hai mắt gườm gườm.
Chí ngật ngưỡng bước ra từ trang sách với tiếng chửi lảm nhảm. Tiếng chửi của Chí có một cái gì giống như sự vật vã tuyện vọng của một con người thèm được giao tiếp.
Cuộc gặp gỡ với Thị Nở
Cuộc gặp gỡ với Thị Nở như một tia chớp lóe sáng trong cuộc đời Chí Phèo. Thị không chỉ khơi dậy bản năng sinh vật mà còn làm thức dậy nhân tính trong con người Chí.
Lần đầu tiên trong bao nhiêu năm sống trong những cơn say, Chí nghe được tiếng chim hót, tiếng người nói chuyện vui vẻ. Chí nhớ lại thời đã từng mơ ước có một gia đình hạnh phúc.
Bát cháo hành của Thị Nở như một liều thuốc giải độc đã hóa giải tâm hồn Chí: hắn trở nên hiền lành, thèm lương thiện. Đây chính là đỉnh cao sự thức tỉnh nhân tính của Chí.
Thị Nở từ chối và bi kịch cuối cùng
Sự phản kháng của bà cô khiến Thị Nở từ chối Chí, hắn hết hi vọng hòa nhập với mọi người. Rơi vào bế tắc, Chí uống rượu nhưng càng uống lại càng tỉnh, Chí khóc rưng rức.
Xách dao đi đến nhà bá Kiến trả thù, đòi lương thiện: đây là giờ phút Chí Phèo tỉnh táo nhất. Chí đã nhận ra kẻ thù gây tội ác không phải là Thị Nở mà là bá Kiến.
Hành động đòi lương thiện của Chí là đỉnh cao của sự ý thức về nhân phẩm. Giết được kẻ thù, Chí lại rơi vào tuyệt vọng và tự đâm chết chính mình.
Tác phẩm Chí Phèo là kiệt tác nghệ thuật với giá trị nhân đạo sâu sắc. Tác phẩm giúp học sinh hiểu về xã hội và con người.