Tác phẩm Mộ (Chiều tối) của Hồ Chí Minh là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất trong tập “Nhật ký trong tù”, thể hiện tinh thần lạc quan và tình yêu cuộc sống của Người trong hoàn cảnh tù ngục khắc nghiệt. Bài thơ mang đậm sắc thái nghệ thuật cổ điển kết hợp với tư tưởng hiện đại, tạo nên một tác phẩm văn học có giá trị cao.
Thông tin tác giả Mộ (Chiều tối)
Tác giả của Mộ (Chiều tối) là Hồ Chí Minh (1890 – 1969), ông là nhà yêu nước, nhà cách mạng vĩ đại của dân tộc Việt Nam.
- Tên khai sinh: Nguyễn Sinh Cung, lúc trưởng thành có tên là Nguyễn Tất Thành
- Quê quán: làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An
- Gia đình: nhà Nho nghèo có tinh thần yêu nước
- Danh hiệu: UNESCO công nhận là Anh hùng giải phóng dân tộc Việt Nam, nhà văn hóa lớn
Quá trình hoạt động cách mạng:
- Năm 1911: ra đi tìm đường cứu nước, hoạt động ở nhiều nước
- Ngày 3-2-1930: thành lập Đảng cộng sản Việt Nam
- Tháng 8-1942 – 9-1943: bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam
- Ngày 2-9-1945: đọc bản tuyên ngôn độc lập
- Lãnh đạo nhân dân trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ
Thông tin tác phẩm Mộ (Chiều tối)
Tác phẩm Mộ (Chiều tối) là bài thơ thứ 31 trong tập “Nhật ký trong tù”, được sáng tác trong hoàn cảnh tù ngục đặc biệt của Hồ Chí Minh.
Thể loại
Thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật
Xuất xứ/Hoàn cảnh ra đời
Tác phẩm được viết vào cuối thu năm 1942, trong thời gian Hồ Chí Minh bị chính quyền Tưởng Giới Thạch cầm tù. Bài thơ được sáng tác khi Người phải di chuyển từ nhà lao Tĩnh Tây đến Thiên Bảo.
Phương thức biểu đạt
Phương thức biểu đạt của tác phẩm Mộ (Chiều tối) là biểu cảm và miêu tả, kết hợp hài hòa để tạo nên bức tranh sinh động về thiên nhiên và cuộc sống.
Bố cục
Phần 1 (2 câu đầu): khung cảnh thiên nhiên vùng sơn cước.
Phần 2 (2 câu cuối): bức tranh sinh hoạt của con người.
Giá trị nội dung
Bài thơ cho ta thấy vẻ đẹp tâm hồn và nhân cách người nghệ sĩ – chiến sĩ Hồ Chí Minh: yêu thiên nhiên, yêu con người, yêu cuộc sống. Luôn kiên cường, ung dung, tự tại và lạc quan trong mọi hoàn cảnh.
Giá trị nghệ thuật
Ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, hàm súc, cô đọng. Kết hợp với thủ pháp đối lập, điệp vòng tạo nên sức hút đặc biệt.
Bài thơ mang đậm sắc thái nghệ thuật cổ điển và hiện đại, với thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, văn tự chữ Hán nhưng có tư tưởng tiến bộ.
Phân tích nội dung Mộ (Chiều tối)
Bài thơ Mộ (Chiều tối) được phân tích chi tiết qua hai phần chính, thể hiện tài năng và tâm hồn cao đẹp của Hồ Chí Minh trong hoàn cảnh tù ngục.
Khung cảnh thiên nhiên miền sơn cước
Không gian rộng lớn nhưng lẻ loi, đơn độc với thời gian chiều tối – thời khắc cuối ngày khi vạn vật nghỉ ngơi. Điểm nhìn từ dưới lên cao tạo phong thái ung dung, lạc quan.
Hình ảnh cánh chim mỏi mệt bay về tổ gợi thời gian chiều tối, nhịp điệu của cuộc sống tự nhiên tự do. Chòm mây cô độc gợi cảm giác xa vắng, mông lung.
Bút pháp chấm phá, tạo hình với hình ảnh ước lệ tượng trưng, dùng từ ngữ đặc tả tâm trạng để miêu tả thiên nhiên. Bức tranh thiên nhiên mang vẻ đẹp cổ điển nhưng bình dị, gần gũi.
Bức tranh cuộc sống con người
Thời gian đêm tối nhưng bừng sáng ánh lửa hồng trong không gian xóm núi ấm áp. Hình ảnh cô gái xay ngô tạo nên bức tranh lao động trẻ trung, khỏe khoắn, đầy sức sống.
Điệp vòng + đảo từ “ma bao túc”- “bao túc ma” tạo nên sự nối âm liên hoàn, nhịp nhàng cho lời thơ. Diễn tả vòng quay không dứt của cối xay ngô và nỗi vất vả, nhọc nhằn trong lao động.
Nghệ thuật sử dụng “nhãn tự”: “hồng” là điểm sáng của toàn bài thơ, tạo niềm vui về cảnh sum họp đầm ấm. Làm vơi đi nỗi cô đơn, vất vã và mang lại niềm vui, sức mạnh làm ấm lòng người tù.
Dấu ấn phong cách cổ điển
Thể thơ tứ tuyệt Đường luật với ngôn ngữ cô đọng, hàm súc. Thi liệu, hình ảnh có yếu tố ước lệ với không gian – thời gian trời chiều, hình ảnh chim bay về núi.
Bút pháp đối lập giữa cái hữu hạn và cái vô hạn, cái hữu hình và cái vô hình. Đặc tả nội tâm bằng cách dùng từ ngữ chỉ tâm thế con người để miêu tả thế giới tự nhiên.
Tác phẩm Mộ (Chiều tối) thể hiện tinh thần lạc quan và tình yêu cuộc sống sâu sắc. Đây là bài học quý giá về ý chí kiên cường và nhân cách cao đẹp.